Bağırsaklarda şişkinlik, gerginlik ve gaz sorunu hemen herkes tarafından hayatının bir bölümünde yaşanır. Aşırı gaz ve şişkinlik bazen sindirim sistemindeki ciddi bir sağlık probleminin belirtisi olabilir. Ancak gaz probleminin en yaygın nedenleri gaz yapan yiyecekler ve içeceklerdir. Gaz çıkışı ya da geğirme, sindirim sisteminin gaz yapan besinler nedeniyle bağırsakta sıkışan fazla havadan kurtulmasının doğal bir yoludur. Zaman zaman kişiyi utanç verici bir duruma sokabilir ve yaşam kalitesini düşürebilir.(1) “Hangi yiyecekler gaz yapar?” ve daha fazlası için okumaya devam edin.
Gaz Yapan Yiyecekler Nelerdir?
Yaşama yeni gözlerini açmış bebeklerin sindirim sistemi enzimleri henüz tam gelişmemiştir. Farklı besinlerle karşılaştıklarında gaz problemi yaşamaları çok doğaldır. Zamanla yeni besinleri tüketmeye başladıkça bu sorun kısa zamanda ortadan kalkabilir. Ancak yetişkinlerde gaz problemi görülmesi altta herhangi bir neden yoksa tamamen tükettikleri besine karşı bağırsakların gösterdiği aşırı tepkiden kaynaklanır. Bazı yiyeceklerde diğer besinlere oranla daha yüksek oranda gaz bulunur. Yetişkinlerde gaz yapan yiyecekler kişiden kişiye farklılık gösterir. Gaz problemi yaşıyorsanız gaz yapan besinler hakkında detaylı bilgiye sahip olmanız önemlidir.(2)
Gaz Yapan Yemekler Nelerdir?
Bazı yemekler tüketildikten sonra şişkinlik yapabilir. Özellikle bağırsaklarda gaz yaparak rahatsızlık hissi yaratabilir. Bu yiyecekleri beslenme programından çıkararak rahatsızlığın giderilmesini sağlayabilirsiniz. Bağırsakta gaz yapan yiyecekler şunlardır:
Kuru Baklagil Yemekleri
Kuru fasulye, nohut, barbunya, yeşil mercimek gibi kuru baklagiller sindirimi güç olan rafinoz denilen bir bileşen içerir. Rafinoz, mideden sindirilemez ve ince bağırsaklardan kalın bağırsağa sindirilmeden geçer. Kalın bağırsaktaki bakteriler tarafından sindirilerek karbondioksit ve metan gazı açığa çıkmasına neden olur.
Süt ve Süt Ürünleri ile Hazırlanan Yemekler
Süt ve süt ürünlerinde laktoz adı verilen bir çeşit karbonhidrat bulunur. Laktaz enzimi yardımıyla bağırsaklarda parçalanır. Ancak bazı kişilerde bu enzim yetersizdir ve laktoz sindirimi tam anlamıyla gerçekleşmez ve gaz oluşumuna neden olabilir.
Tahıllar ile Hazırlanan Yemekler
Buğday, çavdar, yulaf gibi tahıllar ile yüksek oranda lif, rafinoz ve nişasta içeriğine sahiptir. Bu bileşenler midede sindirilemez ve ince bağırsaktan kalın bağırsağa geçerek bakteriler tarafından parçalanır. Sindirim sonrası açığa gaz çıkar. Gaz yapmayan tek tahıl kepeğinde arındırılan pirinçtir.
Bazı Sebzeler ile Hazırlanan Yemekler
Brüksel lahanası, brokoli, lahana, kuşkonmaz ve karnabahar gibi bazı sebzeler, içerdikleri rafinoz nedeniyle en çok gaz yapan yiyecekler arasındadır. Bu besinlerle hazırlanan yemekler bağırsaklarda gaz oluşumuna yol açabilir.
İşlenmiş Gıdalar
Salata sosu, hazır makarna, hazır köfte, tahıl gevreği gibi paketli ürünler, raf ömrünü uzatmak amacıyla fruktoz, laktoz başta olmak üzere pek çok farklı sentetik bileşen içerir. Bu bileşenler bağırsaklarda gaza neden olabilir.(3)
Gaz Yapan Sebzeler Nelerdir?
Hemen hemen tüm sebzeler yüksek lif içeriğine sahiptir. Turpgiller olarak adlandırılan bazı sebzeler rafinoz denilen ve midede sindirilemeyen karbonhidrat molekülü içerir. Midede gaz yapan yiyecekler arasında şunlar yer alır:
-
Brokoli
-
Karnabahar
-
Pırasa
-
Lahana
-
Brüksel lahanası
-
Turp
-
Şalgam
-
Kuşkonmaz
Bunlara ek olarak vücutta gaz yapan yiyecekler arasında soğan ve sarımsak bulunur. En çok kullanılan lezzet vericilerden biri olan soğan, fruktoz denilen bir karbonhidrat içerir. Fruktoz midede sindirilemez ve ince bağırsaktan kolona geçerek bakteriler tarafından parçalanır. Parçalanma sonucu açığa çıkan gaz, şişkinliğe neden olur. Sarımsak içindeki koku veren sülfürlü bileşenler nedeniyle bazı insanlarda intoleransa neden olabilir. Bu kişiler sarımsak tükettikleri zaman şişkinlik ve gaz problemi ile karşı karşıya kalabilir.(1)
Gaz Yapan Meyveler Nelerdir?
Bazı meyveler doğal olarak içerdikleri sorbitol nedeniyle aşırı gaz yapan yiyecekler arasında yer alır. Sorbitol mide tarafından sindirilemez ve bağırsaklarda bakteriler tarafından parçalanarak gaz oluşumuna neden olur. Bu meyveler aynı zamanda meyve şekeri olarak adlandırılan früktoz karbonhidratı açısından da zengindir. Fruktoz da tıpkı sorbitol gibi kalın bağırsakta parçalanır ve metan ve karbondioksit gazı açığa çıkararak şişkinliğe neden olur. Aşağıdaki meyveler gaz yapan besinler arasında başı çeker:
-
Elma
-
Kayısı
-
Mango
-
Portakal
-
Şeftali
-
Armut
-
Erik
-
Karpuz
-
Böğürtlen
-
Ahududu
Bunlara ek olarak kuru kayısı, kuru incir, kuru erik, kuru üzüm gibi fruktoz oranı yüksek kuru meyvelerde gaz yapan besinler arasında yer alır.(3)(4)(5)
Gaz Yapan İçecekler Nelerdir?
Gaz yapan yiyecekler dışında tüketilen içecekler de bağırsaklarda hava tutulmasına yol açarak gaza neden olabilir. Gaz yapan içecekler şunlardır:
-
Soda, maden suyu ve gazoz gibi karbonatlı içecekler
-
Kahve
-
Süt ve süt ürünleri ile hazırlanan içecekler(muzlu süt, ayran, kefir vb.)
-
Ksilitol ve mannitol gibi tatlandırıcı kullanılarak hazırlanan diyet içecekler.(3)(4)(5)
Yediklerimiz Neden Gaz Yapar?
Bağırsaklarda gaz ve şişkinlik hissi hemen her yaş ve cinsiyette görülebilir. Ancak bazı kişilerde gaza bağlı semptomlar daha ağırdır. Her bireyin sindirim sistemi kendine özgüdür ve besinlere karşı farklı tepkiler verir. Bazı besinlerin gaz içeriği fazladır ancak herkeste gaz yapar diye bir söylem doğru değildir. Yemek yeme şekli, besinlerin ne zaman tüketildiği, besinleri hazırlama ve pişirme şekli de gaz oluşumu için önemli bir etkendir. Mide gazı ya da geğirme şeklindeki gaz genellikle yemek yerken acele eden ve hızlı bir şekilde besin tüketirken yutulan havadan kaynaklanabilir. Bağırsaklarda meydana gelen gaz ise genellikle yüksek posa içeriğine sahip sindirilmesi zor besinlerden kaynaklanır. Besinlerdeki gaz yapıcı bileşenler, mide tarafından sindirilemez ve ince bağırsaktan geçip kalın bağırsaktaki bakteriler tarafından parçalanır. Sindirim sonucu açığa çıkan karbondioksit ve metan gazı bağırsaklarda şişkinliğe ve gaza neden olur.
Çözünür posadan zengin sebze ve meyveler, özellikle çiğ tüketildiğinde sindirimi zorlaşır. Ancak bu durum bireyden bireye farklılık gösterir. Bir kişide gaz yapan besin bir başka kişi tarafından rahatlıkla sindirilebilir. Vücudun gaz yapan besinlere verdiği tepki, midenin karbonhidratları ne kadar iyi sindirdiğine ve bağırsaklardaki bakteri çeşidine göre farklılaşır. Bazı kişilerde gaz yapan yiyecekler, gaz probleminin yanı sıra ishal, karın ağrısı ve aşırı şişkinlik gibi istenmeyen durumlara yol açabilir. Bu durum aşağıdaki hastalıkların da habercisi olabilir:
-
Çölyak hastalığı
-
Fonksiyonel dispepsi
-
Pankreas yetmezliği
-
Huzursuz bağırsak sendromu
-
Kolon kanseri
-
Gastroözofageal reflü hastalığı (GÖRH)
-
Kabızlık
-
Bağırsak tıkanıklığı
-
Laktoz intoleransı
-
Gastroparezi (mide duvarının kaslarının düzgün çalışmadığı, sindirime müdahale ettiği bir durum)
-
Crohn hastalığı
-
Diyabet
-
Ülseratif kolit (bir tür inflamatuar barsak hastalığı)
-
Dumping sendromu
-
Yeme bozuklukları
-
İnflamatuar bağırsak hastalığı (IBD)
-
Yumurtalık kanseri
-
Ülser.(6)(7)
Bezelye gaz yapar mı?
Bitkisel protein açısından zengin olan bezelye bir kuru baklagil çeşididir ve tıpkı diğer kuru baklagillerde olduğu gibi şişkinlik ve gaz yapabilir. Bunun nedeni bağırsaktaki bakteriler tarafından fermente edilebilir; oligo-, di-, mono-sakkaritler ve polioller içermesidir.1
Karnabahar gaz yapar mı?
Turpgiller ailesinden olan karnabahar yüksek oranda rafinoz ve lif içerir. Rafinoz mide ve ince bağırsakta sindirilmeden kalın bağırsağa ulaşan bir karbonhidrat çeşididir. Kalın bağırsaktaki bakteriler tarafından sindirildiğinde gaz açığa çıkarır ve bu durum şişkinliğe yol açar. 2
Karpuz gaz yapar mı?
Karpuz, diğer meyvelerde olduğu gibi früktoz açısından zengindir. Bazı insanlar meyve şekerine karşı hassastır ve früktoz içeren besinler tükettiklerinde gaz ve şişkinlik yaşayabilir. Früktoz intoleransına sahip kişilerde karpuz gaz yapabilir.3
Kereviz gaz yapar mı?
Kerevizde bulunan mannitol bileşiği, ince bağırsaklarda bakteriler tarafından fermente edilir ve açığa gaz çıkar. Gaz nedeniyle şişkinlik ve rahatsızlık hissi gelişebilir.4
Yoğurt gaz yapar mı?
Yoğurt, probiyotikler açısından zengin bir besindir ve az miktarda da olsa laktoz içerir. Laktoz intoleransı olan kişilerde yoğurt şişkinlik ve gaza neden olabilir. Ayrıca bazı insanların bağırsakları probiyotiklere karşı duyarlıdır. Probiyotik içeren besinler tüketildiğinde şişkinlik ve gaz problemi yaşayabilir.5
Brokoli gaz yapar mı?
Brokoli, turpgiller ailesine mensup diğer sebzeler gibi FODMAP adı verilen sindirimi zor ve kalın bağırsaktaki bakteriler tarafından fermente edilebilir bileşenler içerir. Brokoli tüketildiğinde gaz ve şişkinlik meydana gelebilir.5
Bulgur gaz yapar mı?
Bulgur sindirilmeyen karbonhidrat açısından zengindir. Lif formundaki karbonhidrat çeşidi kalın bağırsaktaki bakteriler tarafından sindirilir ve gaz açığa çıkar.6
Elma gaz yapar mı?
Elma, lif açısından zengin früktoz içeriği yüksek bir meyvedir. Bu içerikler kalın bağırsakta bakteriler tarafından sindirilerek gaz açığa çıkarabilir. Bazı insanlar elma yediklerinde sindirim sorunları yaşayabilir.5
Muz gaz yapar mı?
Muz nişasta ve sorbitol açısından zengin bir meyvedir. Sağlıklı sindirim sistemine sahip bireylerde muz güvenilir bir meyvedir. Ancak früktoz intoleransı olan kişilerde muz tüketimi gaz yapabilir.7
Nohut gaz yapar mı?
Bir kuru baklagil çeşidi olan nohut, vücut tarafından sindirilemeyen rafinoz karbonhidratından zengindir. Aynı zamanda yüksek oranda lif içerir. Nohut tüketimi bazı insanlarda gaza neden olabilir. 5
Patates gaz yapar mı?
Patates genellikle gaz açısından güvenli bir besin olarak kabul edilir. Yüksek oranda nişasta içeriğine sahiptir. Bazı insanlar nişastaya karşı duyarlıdır ve nişasta içeren besinler tükettiklerinde gaz ve şişkinlik yaşayabilir. 3
Pırasa gaz yapar mı?
Turpgiller ailesine mensup olan pırasa, lif açısından zengindir. Ancak içeriğindeki lif sindirim sistemi tarafından çözülemez ve kalın bağırsaktaki bakteriler tarafından sindirilir. Sindirim sonrası açığa çıkan gaz rahatsızlık hissine neden olabilir. 8
Salata gaz yapar mı?
Salata yüksek oranda lif içerir ve özellikle salataya kuru baklagil gibi gaz yapma riski yüksek besinler eklendiğinde salatanın gaz yapma olasılığı da artabilir. 9
Salatalık gaz yapar mı?
Salatalık sindirilemeyen karbonhidrat içeriği en düşük sebzelerden biridir. Genellikle gaz yapma riski düşüktür ancak bazı insanlarda lif oranının yüksek olması gaza ve şişkinliğe neden olabilir.10
Süt gaz yapar mı?
Laktoz intoleransına sahip kişiler, sütteki karbonhidrat türü olan laktoza karşı duyarlıdır. Süt ve süt ürünleri tükettiklerinde ishal, gaz ve şişkinlik gibi semptomlar yaşayabilir.10
Yeşil mercimek gaz yapar mı?
Yeşil mercimek bir kuru baklagil çeşididir ve diğer kuru baklagil çeşitlerinde olduğu gibi vücut tarafından sindirilemeyen lif içerir. Bağırsaklar lifi parçalayarak gaz açığa çıkarır ve şişkinlik hissi yaratabilir.6
Yumurta gaz yapar mı?
Yumurta, gaz ve şişkinlik riski düşük yiyecekler arasındadır. Ancak bazı insanlarda yumurta intoleransı vardır ve bu nedenle yumurta yedikten sonra gaz ve şişkinlik hissedebilir.12
Ispanak gaz yapar mı?
Lif içeriği yüksek olan ıspanak özellikle çiğ olarak yüksek miktarda tüketildiğinde içeriğindeki lif vücut tarafından sindirilemez. Bağırsaklardaki bakteriler tarafından sindirilir ve gaz açığa çıkarak şişkinliğe neden olabilir. 13
Havuç gaz yapar mı?
Havuç früktoz, nişasta ve lif açısından zengindir. Yüksek miktarda tüketildiğinde gaz ve şişkinliğe neden olabilir. 14
Bamya gaz yapar mı?
Bamya vücut tarafından sindirilemeyen bir karbonhidrat çeşidi fruktan içerir. Fruktan bazı kişilerde gaz ve şişkinliğe yol açabilir. 15
Domates gaz yapar mı?
Domates, asidik bir meyvedir. Aynı zamanda lektin, fruktoz ve lif açısından zengindir. Tüm bu bileşenler bazı kişilerde gaz ve şişkinliğe yol açabilir. 16
Kavun gaz yapar mı?
Fruktoz içeriği diğer meyvelere oranla daha düşük olan kavunun gaz ve şişkinlik yapma riski düşüktür. Ancak yüksek miktarda tüketildiğinde gaz ve şişkinlik yaratabilir. 17
Mandalina gaz yapar mı?
Mandalinanın fruktoz içeriği düşüktür ve bu nedenle genellikle gaz açısından düşük riskli olarak kabul edilir. Ancak yüksek miktarda tüketildiğinde bağırsak sorunlarına yol açarak gaz ve şişkinliğe neden olabilir. 17
Mercimek gaz yapar mı?
Bir kuru baklagil çeşidi olan mercimek vücut tarafından sindirilemeyen lif açısından zengindir. Mercimek tüketildiğinde içeriğindeki lif sindirilmeden kalın bağırsağa geçer ve buradaki bakteriler tarafından sindirilerek gaz açığa çıkar.6
Sarımsak gaz yapar mı?
Bağırsaklarda fermente edilebilen bir FODMAP çeşidi fruktanlar açısından zengin olan sarımsak gaz ve şişkinliğe yol açabilir. Aynı zamanda sarımsaktaki diğer antioksidan bileşenler bazı kişilerde alerji ve intoleransa neden olabilir. 5
Taze fasulye gaz yapar mı?
Taze fasulye lif açısından zengindir. Aynı zamanda vücut tarafından sindirilemeyen oligosakkaritler içerir. Taze fasulye tüketen bazı kişilerde gaz ve şişkinlik görülebilir.18
Kahve gaz yapar mı?
Kahve organik asitler açısından zengindir. İçeriğindeki asit, mide ve ince bağırsağın iç yüzeyini tahriş ederek gaz ve şişkinliğe yol açabilir.19
Lahana gaz yapar mı?
Turpgiller ailesine mensup olan lahana vücut tarafından sindirilemeyen lif içerir. Bu lif bağırsaklardaki bakteriler tarafından parçalanır ve gaz açığa çıkar. Lahana tüketen kişilerde gaz ve şişkinlik gözlenebilir. 20
Leblebi gaz yapar mı?
Leblebi bir kuru baklagil çeşidi olan nohudun kavrulmasıyla elde edilir. Sindirilemeyen lif açısından zengin olan leblebi gaz ve şişkinliğe neden olabilir.6
Mantar gaz yapar mı?
Mantar vücut tarafından sindirilemeyen mannitol adlı karbonhidrat içerir. Mannitol bağırsaktaki bakteriler tarafından parçalandığında gaz açığa çıkar ve şişkinliğe neden olabilir. 21
Yoğurt şişkinlik yapar mı?
Probiyotik adı verilen canlı bakteriler açısından zengin olan yoğurt, bağırsak hassasiyeti olan kişiler tarafından tüketildiğinde gaz ve şişkinliğe yol açabilir. Aynı zamanda az da olsa laktoz içerir ve laktoz intoleransına sahip kişiler yoğurt tükettiğinde şişkinlik hissi yaşayabilir. 5
Yulaf şişkinlik yapar mı?
Yüksek oranda lif içeren yulaf, bağırsak sağlığı açısından güvenli bir besin olarak kabul edilir. Ancak yüksek miktarda yulaf tüketildiğinde içeriğindeki çözünmez posa kalın bağırsaktaki bakteriler tarafından sindirilir ve açığa çıkan gaz şişkinliğe neden olabilir. 3
Gluten şişkinlik yapar mı?
Buğday, arpa, çavdar gibi tahıllarda bulunan bir protein çeşidi olan gluten, bazı insanlarda alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Özellikle gluten intoleransı ve çölyak hastaları gluten içeren besinler tükettiklerinde ishal, şişkinlik ve gaz gibi problemler yaşayabilir. 22
Kefir şişkinlik yapar mı?
Bir süt ürünü olan kefir laktoz açısından zengindir. Aynı zamanda probiyotik içerir. Laktoz intoleransı olan bireyler ve bağırsak problemi yaşayanlar, kefir tükettiğinde gaz ve şişkinlik hissedebilir. 23
Karnabahar şişkinlik yapar mı?
Çözünmez lif açısından zengin bir sebze olan karnabahar, aynı zamanda sülfürlü bileşenler içerir. Mide ve ince bağırsaklardan çözünmeden geçen lif, kalın bağırsaktaki bakteriler tarafından parçalanır ve atık ürün olarak gaz açığa çıkar. Açığa çıkan gaz şişkinliğe neden olabilir.(1)
Gaz Yapan Besinleri Nasıl Tespit Ederiz?
Mide va bağırsaklarda gaz sorunu ile karşı karşıya kaldığınızda öncelikle bu sorunun altında ciddi bir sağlık problemi olup olmadığını anlamanız gerekir. Konusunda uzman bir doktordan gaza neden olabilecek ülseratif kolit, ülser, dumping sendromu gibi sindirim sistemi problemi olup olmadığını belirlemesini isteyebilirsiniz. Herhangi bir sağlık problemi yok ise sindirim rahatsızlığına neden olan gaz yapan yiyecekler ve içecekleri belirlemeniz gerekir. Öncelikle geğirmenize ve karında gaz hissine neden olan yiyecekleri listelemek için bir yemek günlüğü tutmalısınız. Yemek yedikten sonra hissettiğiniz belirtileri kaydetmeli ve hangi yemeklerin bu belirtilere neden olduğuna karar vermelisiniz. Gaz yaptığı bilinen belirli gıdaları diyetinizden teker teker çıkararak hangi besinlerin sizin için rahatsız edici olduğunu bulabilirsiniz. Genellikle gaz yapan besinler tamamen diyetten çıkarılır ve teker teker besleme programına eklenerek semptomlar yiyecek günlüğüne not edilir. Bir nevi deneme yanılma adı verilen bu yöntem sayesinde gaz yapan besinler kolayca tespit edilebilir.
Gaz yapan yiyecekler ve içecekleri belirlerken nasıl yediğinize de dikkat etmeniz gerekir. Besinleri hızlı tüketmek, iyi çiğnemeden yutmak da mide ve bağırsaklarda gaza neden olabilir. Besinleri hızlı yediğinizde ve iyi çiğnemediğinizde ağız içinde sindirimden sorumlu olan enzimlerin aktif hale gelmesini engelleyebilirsiniz. Besinler ağızda yeterince sindirilmeden mideye geçer ve mide asitleri besinleri sindirmede zorlanarak gaz ve şişkinliğe neden olabilir. Buna ek olarak bir öğünde midenin kapasitesinin üzerinde besin tüketmek de gaz oluşumuna neden olabilir. Uzun süre açlık sonrası birden boş midenin dolması, mide stresini artırır ve midenin sindirim yeteneğini azaltarak besinlerin tam anlamıyla sindirilmeden kalın bağırsağa geçmesine neden olur. Normalde sindirim problemi yaratmayan bazı besinler çok soğuk ya da çok sıcak tüketildiğinde de mide ve bağırsaklarda gaza neden olabilir. Gaz yapan besinler belirlenirken yeme alışkanlıklarının da gözden geçirilmesi büyük önem taşır.(5)(8)
Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
